بررسی عوامل فشارزای روانی- اجتماعی و سلامت عمومی دانشجویان مقیم خوابگاههای دانشگاه علوم پزشکی
دسته بندي :
کالاهای دیجیتال »
رشته پزشکی (آموزش_و_پژوهش)
این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.
توجه به سلامت دانشجویان به ویژه سلامت روانی ـ اجتماعی آنان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. ورود به دانشگاه مقطع بسیار حساسی در زندگی نیروهای کارآمد و فعال جوان در هر کشوری محسوب می‌شود و غالباً با تغيیرات زیادی در روابط اجتماعی و انسانی آنها همراه است. در کنار این تغییر، به انتظارات و نقشهای جدیدی نیز باید اشاره کرد که همزمان با ورود به دانشگاه در دانشجویان شکل می‌گیرد. قرار گرفتن در چنین شرایطی غالباً با فشار و نگرانی توأم بوده و عملکرد و بازدهی آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
دانشجویان در مواجهه با عوامل فشارزا، گستره‌هايی از واکنشهای جسمانی و روانشناختی را نشان می‌دهند. این مطالعه به منظور بررسی عوامل فشارزاي روانی ـ اجتماعی و سلامت عمومی دانشجویان مقیم خوابگاههای دانشگاه علوم پزشکی، خدمات بهداشتی و درمانی ایران در سال تحصیلی 1387 ـ 1386 انجام گرفت. تعداد 200 نفر از دانشجویان خوابگاهی (82 نفرپسر و 118 نفردختر) با روش تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند. اطلاعات بوسیله پرسشنامه‌های مشخصات فردی ، عوامل فشارزای روانی – اجتماعی و سلامت عمومی ((GHQ28 جمع‌آوری گردید. داده‌های تحقیق با استفاده از آمار توصیفی و روشهای آمار استنباطی ناپارامتری توسط نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این مطالعه بین عوامل فشارزای روانی ـ اجتماعی و سلامت عمومی دانشجویان همبستگی معنی‌دار بدست آمد. از نظر سلامت عمومی و همچنین از نظر عوامل فشارزای روانی ـ اجتماعی بین دانشجویان دختر و پسر، مجرد و متأهل، مقاطع مختلف تحصیلی و دانشجویان با مدت زمانهای مختلف اقامت در خوابگاه تفاوت معنی‌داری مشاهده نگردید و از نظر رتبه‌بندی عوامل فشارزای به ترتیب عوامل شخصی ـ اجتماعی، شرایط تحصیلی بیشترین تأثیر را بر سطح سلامت عمومی دانشجویان داشتند.
سلامت، یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار و بخش جدایی ناپذیر آن برای شکوفایی و ارتقای کیفیت زندگی است. تقریباً همه افراد در جوامع مختلف به شیوه‌های گوناگونی به دنبال رسیدن به آرامش و رفاه نسبی در جنبه‌های مختلف زندگی هستند. اما با گسترش روز افزون صنعت و تکنولوژی و به تبع آن افزایش مسئولیتهای افراد، نابهنجاریها، اختلالات روانی و بیماریهای جسمی نیز رو به افزایش است. در ارتباط با سلامت عمومی معمولاً احساس فشار و تنیدگی نقطه شروع ناراحتی روانی است و تداوم آن موجب اختلال در کنشهای روانی، اجتماعی و بدنی فرد می‌گردد. در شرایط عادی و معمولی برخی از استرس ها، نگرانیها و ضربه‌های روحی و روانی را می‌توان نادیده گرفت، اما گاهی شدت و پایداری این عوامل فشارزا به حدی است که حتی فرد را از انجام کارهای روزمره باز می‌دارد. استرس یکی از موضوعاتی است که علیرغم پیشرفت علم و تکنولوژی همیشه با بشر همراه بوده و هیچگاه انسان نتوانسته که بطور کامل خود را از آن دور کند. انسان امروزی با دو جنبه متضاد استرس روبرو است؛ از یک سو جزء ضروری از زندگی است که با تحریکات آنی، فرد را برای زندگی، حرکت و پیشرفت آماده می‌نماید و از سوی دیگر، استرس ریشه بسیاری از مشکلات روانی، پزشکی و اجتماعی است. انتشار بیش از یکصد مقاله و کتاب در زمینه بررسی، کنترل و مدیریت استرس و اختصاص بیش از سه درصد بودجه ملی کشورها برای مقابله با اثرات استرس و کنترل آن نشان‌دهنده اهمیت استرس میباشد ( بنجامین[1] ، مترجم دادستان ،1377).
اهمیت استرس نه فقط به خاطر خسارت اقتصادی آن است بلکه به خاطر اثرات منفی آن بر سلامت جسم و روان افراد میباشد. امروزه مشخص شده است که استرس با بسیاری از بیماریهای جسمی و روانی ارتباط داشته و یا در ایجاد، تحول وگسترش آن نقش دارد. محققان نشان داده‌اند در صورتی که استرس فرد افزایش یابد می‌تواند منجر به علایم قلبی ـ عروقی، مشکلات معده‌ای ـ روده‌ای، بی‌خوابی، سردرد، کمردرد ، خستگی و فراموشی، خشکی دهان و تعریق بیش از حد کف دست شود( دالبند ، فرهادی ، 1385).
در سالهای اخیر توجه بیشتری به این امر شده و پژوهشهای بسیاری در مورد رابطه استرس با زندگی اقشار مختلف بویژه سلامت عمومی آنان انجام شده است.
بيان مسئله
ورود به دانشگاه مقطع بسیار حساسی در زندگی نیروهای کارآمد و فعال جوان در هر کشوری محسوب می‌شود و غالباً با تغيیرات زیادی در روابط اجتماعی و انسانی آنها همراه است. در کنار این تغییر، به انتظارات و نقشهای جدیدی نیز باید اشاره کرد که همزمان با ورود به دانشگاه در دانشجویان شکل می‌گیرد. قرار گرفتن در چنین شرایطی غالباً با فشار و نگرانی توأم بوده و عملکرد و بازدهی آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
از یک سو لازمه پیشرفت تحصیلی مناسب و موفقیت‌آمیز، برخورداری از آرامش و امنیت خاطر در ابعاد زیستی ، روانی و اجتماعی است ولی از سوی دیگر دوره زندگی دانشجویی به واسطه حضور عوامل متعددی دوره فشارزا است و دانشجویان تغییرات زیادی را در زندگی دانشجویی بویژه زندگی خوابگاهی خود تجربه می‌کنند. یکی از کارکردهای مهم این دوره زندگی افراد، دستیابی به استقلال و خود مختاری است که به شکل توانایی تصمیم گیری مستقل و انجام تکالیف زندگی بدون اتکاء به دیگران پدیدار می‌شود. بسیاری از آنها برای اولین بار با مسائل مالی و نحوه اداره زندگی و تنظیم فعالیتهای اجتماعی خود روبه رو می‌شوند. تغییر روابط با خانواده و دوستان، عادت خوردن، خوابیدن و تنهایی نیز بر برخی دانشجویان اثر معکوس می‌گذارد. به نظر می‌رسد که منابع استرس‌زای این دوره نیز منحصر به فرد باشد. آشنا نبودن بسیاری از دانشجویان با محیط دانشگاه در بدو ورود به دانشگاه، جدایی و دوری از خانواده، عدم علاقه به رشته تحصیلی، الزامات محیط آموزشی، ناسازگاری با سایر افراد در محیط زندگی و کافی نبودن امکانات رفاهی و اقتصادی و مشکلاتی نظیر آنها از جمله شرایطی هستند که می‌توانند مشکلات و ناراحتیهای روانی را بوجود آورد . وجود این گونه مشکلات مانع اصلی ظهور تواناییها و استعدادهای بالقوه دانشجویان و شکوفایی اندیشه‌های خلاق آنهاست.
توجه به سلامت دانشجویان به ویژه سلامت روانی ـ اجتماعی آنان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. دانشجویان در مواجهه با عوامل استرس‌زا، گستره‌هايی از واکنشهای جسمانی و روانشناختی را نشان می‌دهند. تظاهرات استرس شامل آسیب های جسمانی، کمبود انرژی مزمن، کاهش انگیزه، سردرد، مشکلات گوارشی و مشکلات خواب است(وین کلمن[2]، 1994 ). تحصیلات دانشگاهی، بویژه در رشته‌های علوم پزشکی بدلیل ماهیت و حجم دروس و کارورزی و بعضاً مشکلات مالی برای برخی دانشجویان ارتباط معکوسی را با بهداشت روان نشان داده است (برامنس[3]، 1991). دانشجویانی که در دانشگاه غیر از شهر زندگی خود پذیرفته می‌شوند، بدلیل عدم سکونت در کنار خانواده و عدم حمایت فردی از طرف آنان، نسبت به دانشجویان بومی دچار مشکلات بیشتری بوده و سازگاری کمتری در مواجهه با عوامل فشارزای محیطی از خود نشان می‌دهند ( تازیکی، 1382). موضوعات فوق ما را بر آن داشته تا در این تحقیق به بررسی عوامل فشارزاي روانی ـ اجتماعی و سلامت عمومی دانشجویان مقیم خوابگاههای دانشگاه علوم پزشکی، خدمات بهداشتی و درمانی ایران بپردازیم.
اهميت و ضرورت پژوهش
استرس ضعیف‌ترین و آسیب پذیرترین افراد را هدف قرار داده ، ولی در عین حال قوی‌ترین افراد هم از گزند آن در امان نیستند. استرس ابعاد مختلف شناختی، روانی، اجتماعی، رفتاری را تحت تأثیر قرار داده و از کسب معلومات و چگونگی پردازش داده‌ها گرفته تا انگیزه و نگرشها را متأثر ساخته و با مکانیزمهای خاص خود توان پیش روی و بروز قابلیتها و استعدادها را تحلیل برده و بدین سان مانع رشد و پیشرفت فرد می‌گردد.
از دانشجویان به منزله قشر پیشتاز در توسعه انتظار می‌رود با گذاراندن مقاطع تحصیلی و تأمین هدفهای آموزشی بتوانند در عرصه توسعه ملی نقش آفرینی کنند. دانشجویان باید با تقاضاهای روز افزون جهانی که باید در آن بر مسائلی مثل شغل، شیوه زندگی، دوستان، خانواده، مذهب و سیاستها تصمیم بگیرند، کنار بیایند و انتظارات خانواده، معلمان، دوستان و سایر گروهها را برآورده سازند، بنابراین پیوندهای عاطفی مهمی را با محیط یا افراد غیر از خانواده برقرار می‌کنند و نظام های ارزشی خاص خود را ایجاد می‌کنند ( پیلار[4] ، 1998 ).
سلامت جسمانی و روانی فرد در دوران زندگی دانشجویی مقدم بر ایفای نقش آتی آنان است. بدیهی است هر گونه ضایعه و نارسایی جسمانی و روانشناختی و در نتیجه کاهش توانایی این قشر حرکت ساز، به گونهای غیر قابل اجتناب به کندی پیشرفت جامعه می‌انجامد. اصولاً چرخش آسیاب رشد و توسعه هر کشوری در پرتو تنویر فکری، آزاد اندیشی و سلامت روانی ـ اجتماعی افراد آن مرزو بوم است و در این میان دانشجویان و رهروان علم، دانش، هنر و معرفت نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند. حال چنانچه علل و عوامل مخربی عملکرد و سلامت آنان را متأثر سازد، اثر و نفوذ چنین تخریبی را باید در پس‌ماندگی و درخود‌‌ماندگی کل جامعه جستجو کرد. عوامل بسیاری در فضای زندگی دانشجویان می‌تواند موجب ایجاد استرس گردد و استرس در کنار سایر مسائل فردی، اجتماعی وآموزشی مانع تحقق اهداف بهداشت روانی دانشجویان می‌گردد. به نظر می‌رسد نتایج این پژوهش بتواند تصویر روشنی از شرایط زیست روانی اجتماعی دانشجویان مقیم خوابگا‌هها ارائه دهد و سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران را در اولویت بخشیدن به نیازهای بهداشتی و حمایتی قشر دانشجو، یاری رساند.