پاورپوينت مجموعه مذهبي آرامگاه شيخ صفي الدين اردبيلي (تحليل نمونه موردي آرامگاه و مجموعه مذهبي)
دسته بندي :
کالاهای دیجیتال »
رشته معماری (آموزش_و_پژوهش)
به نام خدا
مجموعه آرامگاه شيخ صفي الدين اردبيلي
كميته ميراث جهاني در سي و چهارمين نشست خود خانقاه شيخ صفي الدين اردييلي و مجموعه آثار پيرامون آن را در استان اردبيل در فهرست ميراث جهاني يونسكو ثبت كرد.
به گفته بیوک جامعی (۱۳۷۹)، مجموعه نفیس بقعه شیخ صفی‌الدین به نام عارف نامدار شیخ صفی‌الدین اردبیلی جد سلاطین صفویه، در سال ۷۳۵ ه. ق. به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد
پس از شروع حکومت صفویه، به سبب ارادت شاهان صفوی به جد خود، واحدهای مختلفی به این مجموعه اضافه شد. در عصر شاه عباس اول ، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوی چنان به زیور آراسته شد که هم چنان پس از گذشت چندین قرن به عنوان یکی از مفاخر تاریخی و فرهنگی ايران به شمار می‌آید.
یکی از موارد منحصربه‌فرد این مجموعه این است که این
بقعه حاوی ده‌ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری
است که از آن جمله می‌توان به عالی‌ترین نوع کاشی
کاری معرق و مقرنس و گچ‌بری کتیبه‌های زیبا و نفیس
و خط خطاطان بزرگ دوره صفوی (میر عماد، میر قوام
الدین،محمد اسماعیل و...) منبتهای ارزنده، نقره
کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و تنگ بری
و غیره اشاره کرد. این اثر از ساختار
معماری فخیمی برخوردار است که
گرد هم آمدن فضایل هنری
نامبرده، آن را در مجموعه‌های
تاریخی ایران شاخص و
متمایز نموده‌است.
سردر اصلی و کاشی کاری بقعه شیخ صفی الدین تا سال ۱۳۲۱ خورشیدی در ضلع شمالی میدان فعلی عالی قاپو قرار داشته که در آن سال بقایای سردر به دستور اداره کل باستان شناسی برداشته شد و کاشیهای معرق آن فعلاً در انبار بقعه نگهداری می‌شوند.
سردر یادشده در زمان شاه عباس دوم برای بقعه ساخته شد و زیر نظر اسماعیل نقاش اردبیلی در سال ۱۰۵۷ به اتمام رسید. در حال حاضر هیچ گونه آثاری از این سردر مشهود نیست.
امروزه از ضلع خاوری میدان عالی قاپو با گذشتن از در چوبی بزرگ وارد حیاط مشجر مستطیل شکل بقعه به ابعاد ۹۲*۵/۲۶ متر می‌شویم. دور تا دور این حیاط با دیوارهای آجری که از روی ازاره سنگی و به صورت تاقنما ساخته شده محصور گشته‌است.
ضلع خاوری حیاط یادشده با دری به ابعاد ۱۴۵۰*۵۷۰ سانتی متر غیر مسقف باز می‌شود. این راهرو بینابین حیاط بزرگ مشجر و صحن اصلی قرار دارد. راهروی مذکور با دری در ضلع شمالی به محوطه شهیدگاه و در ضلع جنوبی به محوطه‌ای معروف به «چله خانه» یا قربان گاه مرتبط می‌شود که در سال‌های اخیر در مشرف به شهیدگاه مسدود شده‌است.
دیوارهای جانبی این راهرو دارای تاقنمای کاشی کاری بوده که به مرور ایم ریخته و اکنون قسمتی از آ« بازسازی شده‌است. راهرو مذکور با گذشتن از محوطه کوچک درگاه سنگی به صحن اصلی متصل می‌شود.
صحن اصلی حیاطی است مستطیل شکل به ابعاد ۴۰/۳۰*۱۰/۱۶ متر مفروش با تخته سنگهای صاف که حوضی در وسط آن قرار دارد. درگذشته در وسط این حوض چاه آبی بوده‌است که با استفاده از سطل و طناب برای وضو گرفتن از آن استفاده می‌شده‌است. این چاه در حال حاضر مسدود شده‌است.
پلان مجموعه
در سمت چپ سرسرای ورودی، مسجد جنت سرا قرار گرفته. جنت سرا به صورت فضای هشت ضلعی طراحی شده و فاقد محراب است.
چنین به نظر می‌رسد که فضای جنت سرا بیش تر برای انجام مراسم صوفیانه و گرفتن مجالس سماع عارفانه بوده و سنگ میدان یا «میدان داشی»آن هنوز در مجموعه بقعه شیخ صفی الدین موجود است.
مسجد جنت سرا در گذشته دور دارای سقف گنبدی بوده که پس از فروریختن در دوره قاجاریه، سقفی چوبی و مسطح روی آن ایجاد شد که بر ۱۶ ستون چوبی استوار شده‌است.
مسجد جنت سرا از نمای بیرونی مشرف به صحن داخلی سرسرای عظیمی است که در مقابل آن پنجره مشبک گره چینی نصب شده و در جناحین آن دو نیم قوس در ورودی اتاق متولی قرار گرفته‌است.
بخش قنديلخانه در حقیقت قسمت اصلی بناست و دقیقاً رو به روی سرسرای ورودی در دو طبقه قرار گرفته‌است. پنج پنجره چوبی در طبقه فوقانی و پنج پنجره در زیر آن نمای بسیار زیبایی را قندیل خانه بخشیده‌است.
مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی در عهد صفوی مکانی مقدس به شمار می‌رفت و حکم بست و پناهگاه داشت. کسانی که در آنجا متحصن می‌شدند حتی اگر از جانب شاه محکوم به اعدام بودند، جانشان در امان بود. مثلاً" سلطان حسین‌خان شاملو برای حفظ جانش از دست اسماعیل قلی‌بیگ شاملو به این آرامگاه پناه برد.
آن گونه که بیوک جامعی (۱۳۷۹) به نقل از کتاب «صریح الملک» عنوان کرده‌است، بخش‌های مختف بقعه شیخ صفی الدین عبارت‌اند از:۱. حرم و دارالحفاظ ۲. مقبره شاهزادگان در جانب شرقی دارالحفاظ
۳. ایوان بزرگ رو به قبله دارالحدیث که از آثار دوران شاه اسماعیل اول بوده و در دو جانب غربی و شرقی « مقبره‌های مسقفی » از اولاد و مشایخ صوفیه قرار داشته‌است.
۴. چله‌خانه‌های قدیم و جدید و محل جلوس شیخ صفی الدین بوده‌است. ۵. مقبره مادر شاه طهماسب
۶. مقصوره‌ای در برابر ایوان دارالحدیث
۷. محوطه شهید گاه در شمال گنبد دارالحدیث
۸. محل جلوس شیخ صدرالدین موسی
۹. حجره‌ها که از چهل عدد بیشتر بوده
۱۰. صفه مزارهای برخی از امیران و سران خاندان صفوی
۱۱. نانوا خانه یا آشپزخانه
۱۲. آشپزخانه و دیگ خانه و حجره‌های متعلق به آن و ایاغ خانه
عكس هوايي و نماهاي مجموعه