بررسی میزان تاثیر شن بازی درمانی در درمان كودكان بیش فعال 7-5 سال استان تهران

جزئیات و دریافت

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه:242

پايان نامه جهت اخذ درجه كارشناسي

رشته روانشناسي

فهرست مطالب :

فصل اول .................................... 1

مقدمه....................................... 2

بيان مسئله ................................. 5

ضرورت و هدف پژوهش .......................... 7

فرضيه‌ي پژوهش ............................... 9

سوال پژوهش ................................. 9

تعاريف نظري و عملياتي متغيرها............... 9

فصل دوم .................................... 11

اختلال مربوط به كمبود توجه (بيش فعالي)....... 12

نشانه هاي كمبود توجه – بيش فعالي دركودكان .. 12

عوامل مؤثر در بروز بيماري .................. 21

شيوع ....................................... 25

بيش فعالي و رابطه آن با جنسيت .............. 26

سبب شناسي .................................. 27

خصوصيات باليني (ADHD)....................... 28

درمان ...................................... 30

دارو درماني ................................ 31

رفتار درماني ............................... 34

روشهاي عامل سنتي ........................... 34

بازي چيست؟.................................. 36

عوامل مؤثر در بازي ......................... 37

تأثير جنس .................................. 37

تأثير هوش .................................. 38

تأثير سن ................................... 39

تأثير محيط ................................. 39

بازي واهميت آن ............................. 40

ارزشهاي بازي ............................... 41

انواع بازي از ديدگاه پياژه ................. 43

بازي تمريني ................................ 43

انواع بازيهاي تمريني ....................... 45

بازي نمادين ................................ 46

مراحل بازيهاي نمادين ....................... 47

انواع بازيهاي نمادين ....................... 48

بازي با قاعده .............................. 51

نظريه هاي مربوط به بازي .................... 52

نظريه‌ي انرژي اضافي يا مازاد................. 52

نظريه‌ي پيش تمرين ........................... 53

نظريه‌ي استراحت و رفع خستگي ................. 53

نظريه‌ي تكرار فعاليتهاي اجدادي .............. 54

نظريه‌ي تكرار فعاليتهاي غريزي ............... 55

نظريه‌ي جبران ............................... 55

نظريه‌ي اصل لذت ............................. 56

كاتارسيس ................................... 56

ديدگاه دكرولي درمورد بازي .................. 57

ديدگاه فروبل ............................... 58

ديدگاه ژان شاتو ............................ 58

ديدگاه پرز ................................. 59

ديدگاه اشترن ............................... 60

ديدگاه شارلوت بوهلر ........................ 60

ديدگاه هارلوك .............................. 61

ديدگاه اسپادگ .............................. 62

طبقه بندي پارتن براساس ميزان درگيري اجتماعي 64

طبقه بندي لوون فلد ......................... 66

بازيها از نظر اجرا ......................... 66

اسباب بازي ................................. 68

ويژگي هاي اسباب بازي ....................... 69

انواع اسباب بازي ........................... 70

ارزش درماني بازي ........................... 76

بازي درماني چيست؟........................... 77

بازي درماني از نظر روش شناختي موضوع ........ 78

انشعاب بازي درماني براساس نظريه روانكاوي ... 79

بازي درماني فعال ........................... 79

بازي درماني غيرفعال ........................ 80

بازي درماني گروهي .......................... 81

مفاهيم و نظريه هاي بازي در قرن بيستم ....... 82

اتاق بازي درماني ........................... 90

شن بازي درماني و تاريخچه آن ................ 91

اهميت شن در تكنيك دنيا ..................... 99

گستره‌ي نظريه كاف درشن بازي ................. 104

فرآيند بهبودبخشي و درمان شن بازي ........... 106

قدرت درماني شن بازي از ديدگاه يونگ ......... 108

تعبير وتفسير با تأخير ...................... 110

از رمز درآوردن سيني هاي شن ................. 113

كودك از بازي با شن چه چيزهايي ياد مي گيرد؟.. 115

مراحل رشدي پياژه در شن بازي كودكان ......... 119

مروري بر تحقيقات انجام شده ................. 125

فصل سوم .................................... 136

مقدمه ...................................... 137

جامعه آماري ................................ 137

نمونه وروش نمونه گيري ...................... 137

ابزار پژوهش................................. 138

مقياس درجه بندي معلم كانرز ................. 139

روش آماري .................................. 140

روش اجرا.................................... 140

مشاهدات باليني ............................. 141

فصل چهارم .................................. 143

فرضيه ‌ي پژوهش .............................. 144

جداول ...................................... 144

نمودار ..................................... 147

فصل پنجم ................................... 148

بحث و نتيجه گيري ........................... 149

لزوم آموزش والدين و آموزگاران .............. 151

درمان اختلال بيش فعالي-كم توجهي (ADHD) با رويكرد شناختي – رفتاري ............................................ 152

انتقادات ................................... 161

پيشنهادات .................................. 162

منابع ...................................... 167

چکیده :

ما اكنون در زماني زندگي مي كنيم كه تمام چيزها بسرعت درتغييرند و باورها، نظرات و عقايد مربوط به ماهيت كودكان از آن مستثني نيستند، ولي امروزه، مثل هميشه والدين تأثير قابل توجهي در دنياي كودك اعمال مي نمايند.
(آزاد 1380 ص 354).

سالهاست كه پزشكان و متخصصان بهداشت بوجود پديده اي به نام شيطنت افراطي پي برده اند. رفتارهاي عجيب و افراطي در بچه ها كه هميشه در بررسي و برخورد با آن گرفتار مشكلات فراوان بوده اند، طي سالهاي متمادي فرضيه‌ي صدمات مغزي هنگام تولد كه فرضيه‌ي كاملاً قابل قبولي مي نمود و بيش تر پزشكان وقتي از يافتن توضيحي براي رفتارهاي غيرعادي بچه ها عاجز مي ماندند با توسل به اصطلاح صدمات مغزي خفيف از زير بار برخورد مسئولانه شانه خالي مي كردند
(پل كارسن 1371 ص 9).

يكي از رايج ترين اختلالات دوران كودكي، اختلال كمبود توجه –بيش فعالي[1] است كه در اغلب موارد تا دوران بزرگسالي نيز ادامه پيدا مي كند.

كودكان مبتلا به اين اختلال بدون اينكه فكر كنند، مدام به اطراف حركت مي‌كنند. آن هاممكن است خواست ها و انتظارات اطرافيانشان را درك كنند ولي به دليل اينكه قادر به توجه كافي نيستند و نمي توانند مدتي آرام بيشينند و تمركز كنند، توانايي پيروي كردن از دستورهاي آنان را ندارند (سلحشور 1384 ص 41).

تاكنون براي اختلال كمبود توجه- بيش فعالي درمان قطعي و خاص پيدا نشده است ولي بنحوي ميتوان با استفاده از روش هاي گوناگون، علائم آن را تحت كنترل درآورد (همان منبع).

درمانهايي كه براي كاهش علايم اختلاف كمبود توجه- بيش فعالي توصيه مي شود عبارتند از :

رژيم هاي خوراكي، تمرينات بدني (مثل يوگا، آرام سازي عضلاني) تمرين تمركز، آموزش هاي ديداري، گفت و گو دو به دو، بازي درماني و روان درماني هاي فردي (تاي نن[2]2005).

پژوهش حاضر بررسي ميزان تأثير شن بازي درماني را در درمان كودكان بيش فعال 7-5 ساله استان تهران مورد بررسي قرار مي دهد.

بازي راهي است كه بزرگسالان راياري مي دهد تا انتظارات و تصويرهاي اجتماعي كودكان را درك و اصلاح كنند. در بازي درماني كودكان تشويق مي شوند كه بعضي از امور را اجرا كنند و درمانگر به آن واكنش نشان دهد يا درآن شركت مي كنند (پاول هنري ماسن و ديگران 1368 ص 391).

بازي به كودك كمك مي كند كه خود را بشناسد و با كشف قابليتهاي ذهني و فيزيكي و با به كارگيري قوه‌ي تخيل خود دنياي پيرامونش را شناسايي كند، افق ديدش را وسعت دهد و درذهن جهان پيرامونش را به مجموعه اي قابل اراده تبديل نمايد و درجريان قوي عواطف و احساساتي كه از دنياي خارج به طرف او درحركت است، اختيار هدايت ذهنش را به دست بگيرد. بازي وسيله اي است كه كودك از طريق آن مي تواند عواطف مثبت خود را بيان كرده و ازميان احساسات منفي راهي بگشايد (قائمي 1375 ص 46).

دراين ميان بازي درماني، روشي است كه به ياري كودكان پرمشكل مي‌شتابد تا هنگامي كه بتواند مسايل خود را به دست خويش از طريق بازيهايشان حل كنند. درعين حال نشان دهنده‌ي اين واقعيت است كه بازي براي كودكان همانند يك وسيله طبيعي است، با اين هدف كه بتواند خويشتن و هم چنين ويژگي هاي دروني خود را بشناسد و به آن عمل كند دراين نوع درمان به كودك فرصت داده مي شود تا احساسات آزار دهنده و مشكلات درون خود را ازطريق بازي بروز دهد و آنها را به نمايش بگذارد، همانند آن گونه از درمانهايي كه افراد بزرگسال ازطريق آن با سخن گفتن، مشكلات خودرا بيان مي كنند (اكسلاين 1369 ص 20).

بازي[3] و بازي درماني[4] از زمره‌ي روشهايي است كه نتايجي مفيد وقابل توجهي را ارائه نموده و به شيوه اي مثبت به رفتارهاي هيجاني و تكانشي تعادل مي‌بخشد بازي باعث كاهش تنش هاي ناشي از فشارهاي محيطي، ايجاد احساس راحتي و آرامش در فرد بازي كننده مي شود (هارويز 1979).

از زمره‌ي بازيهاي درماني، شن بازي درماني، تكنيكي است غيركلامي كه درآن كودك با ساختن دنياي خود در سيني شن به بيان تعارضات، تمايلات و هيجاناتش مي پردازد و درجريان خلق صحنه توسط كودك، درمانگر نقش مشاهده گر صامت را بازي مي كند، تعبير و تفسير انجام مي پذيرد تا زمانيكه چندين سيني توسط كودك در مدت زمان معيني ساخته مي شود (محمدي 1384 ص 10).

بيان مسئله

درسالهاي اخير آگاهي ما، درمورد تحرك بيش از حد به ميزان چشمگيري افزايش يافته و نيز توجه ها از ميزان فعاليت، به نارساييهاي توجه و سپس به مسايل گسترده تر رشد اجتماعي تغيير جهت داده است (باركلي 1981).

اين اختلال معمولاً اولين بار در دبستان تشخيص داده مي شود يعني زمانيكه سازگاري با مدرسه دچار اختلال شده است (انجمن روانپزشكي آمريكا 1994).

ميزان شيوع اين اختلال دربين پسرها و دخترها 6 به 1 است همچنين دخترها نسبت به پسرها علايم افسردگي، انزواي اجتماعي، اضطراب و پريشاني بيشتري از خود نشان مي دهند (باركلي 1996).

ازمهمترين علايم مورد نظر والدين در اوان كودكي آن است كه فرزندشان فعاليت شديدي دارد. نيازمند حمايت و مراقبت بسياري جهت جلوگيري از حوادث يا صدمات احتمالي است. تندخويي، بدخوابي (كه هميشه وجودندارد) سخت بودن، پرخاشگري يا تعامل ناپخته با خواهران و برادران يا بچه هاي ديگري كه كودك ممكن است با آنها برخورد داشته باشد ديده مي شود (ايمان زاده 1377 ص 26).

همانطور كه قبلاً درمقدمه عنوان شد، بازي درماني از زمره‌ي روشهايي است كه براي كاهش علايم اختلال كمبود توجه- بيش فعالي توصيه مي شود.

بازي براي كودكان همانند كلام براي بزرگسالان است. بازي وسيله اي است براي بيان احساسات، برقراري روابط، توصيف تجربيات، آشكار كردن آرزوها و خودشكوفايي، فعاليت بازي در واقع تلاش كودك براي كنارآمدن با محيط است كه ازطريق آن خود را مي يابد و دنيا را درك مي كند . مشكلاتي كه كودكان تجربه مي‌كنند جداي از آنهاست. بنابراين بازي درماني با ساخت دروني پويايي كودك همراه با يك ديدگاه پوياي متناسب با آن سازگار مي باشد (لندرث 1381 ص 9).

يك سوال قابل طرح دررابطه با كودكان بيش فعال اين است كه چرا درعده اي از اين كودكان پرخاشگري بعنوان، يكي از علائم ثانويه وجود دارد كه سبك وروش برخورد والدين (بعنوان ويژگي هاي فردي آنان) درمقابل رفتارهاي كودك متفاوت مي باشد (ايمان زاده 1377 ص 6).

با اين وجود، شن وسيله‌ي خوبي براي بازيهاي تهاجمي كودك بشمار مي‌رود، زيرا شن را مي توان با ايمني بيشتري پرتاب كرد. عروسكها و اسباب بازيهاي ديگر را ميتوان ميان آن مدفون كرد ويا بعنوان آب، برف، زمين جهت دفن و يا بمب استفاده كرد. درحقيقت شن وسيله‌ي مناسبي براي پاسخگويي به طيف گسترده ‌ي تخيلات كودك است (اكسلاين 1369 ص 62).

ضرورت و هدف پژوهش

درعرصه‌ي آموزش و پرورش امروزه متخصصين، صاحب نظران، حتي معلمين و مربيان با دانش آموزاني با مشكلات و اختلالات رفتاري و عاطفي بسياري برخورد مي نمايند. اين اختلالات رفتاري تا حد زيادي وضعيت تحصيلي و رشد اجتماعي كودان راتحت الشعاع خود قرار داده تا آنجا كه اين كودكان نمي توانند به درستي مسير سالم وتكاملي رشد را بپيمايد. از اين رو بايد چاره اي انديشيد
(محمدي 1384 ص 3).

اختلالات كمبود توجه –بيش فعالي و رفتار ايزايي يكي از شايعترين دلايل ارجاع كودكان به مراكز بهداشت رواني، پزشك اطفال، متخصصين مغز و اعصاب ودرمانگاههاي روانپزشكي كودك است. برآوردهاي حاصله ميزان شيوع 5 تا 20 درصد كودكان دبستان را مبتلا به اختلالات كمبود توجه - بيش فعالي و رفتارايزايي نشان ميدهد. بعلاوه مشكلات رفتاري و ديگري مانند پرخاشگري، نافرماني، قشقرق راه انداختن، ناتواناييهاي ويژه يادگيري، اختلالات گفتاري-زباني، اختلالات سازگاري، شب ادراري، مشكلات خواب، علايم اضطراب و افسردگي نيز با ADHD و رفتارانه اي همراه است. با اين كه حدود 80% كودكان مبتلا به اختلالات بيش فعالي با گذشت زمان بهبود مي يابند، اما به نظر مي رسد كه كودكان مبتلا به اين اختلال مشكل بتوانند خودرا سازگار كنند. لذا پيش آگهي اين اختلال ضعيف بوده واغلب دربزرگسالي به بزهكاري و شخصيت هاي ضد اجتماعي مي انجامد
(هينشو[5] واندرسون[6] 1997، باركلي[7] 1997).

ازطرفي رفتار بي قرار كودكان يكي از شكايات عمده اوليا مدرسه و والدين است و اختلالات مربوط به بيقراري، كمبود توجه، رفتار مقابله اي و اختلالات سلوك يكي از عمده ترين دلايل ارجاع كودكان به خدمات بهداشت رواني است. اين كودكان دچار ناتوانايي يادگيري اند و احتمالاً درمدرسه شكست مي خورند. از اين رو شناخت و اصلاح اين كودكان ميتواند گام مثبتي درجهت كمك به والدين و معلمان و پيشگيري از مزمن شدن و تبديل احتمالي آن به انواع ديگراختلالات باشد
(شريعت زاده 1377 ص 2).

اين مسائل مي تواند از پيشرفت تحصيلي كم و اعتماد به نفس ضعيف دوران كودكي، همچنين از بعضي نقايص واقعي سر چشمه گرفته باشد. به هرصورت چون اين انديشه‌ي ابتدايي وجود داشته است كه بيش فعالي نتيجه‌ي رشد نامناسب است فهم علل و توسعه‌ي درمان اين اختلال بيشتر ضرورت مي يابد (آزاد 1380 ص 79).

فرضيه پژوهش : بين ميزان بيش فعالي دردو گروه از كودكاني كه براي درمان آنها از روش شن بازي درماني استفاده شده است و كودكاني كه از اين روش استفاده نشده است تفاوت معناداري وجود دارد .

سوال پژوهش : آيا بين ميزان بيش فعالي دردو گروه از كودكاني كه براي درمان آنها از روش شن بازي درماني استفاده شده است و كودكاني كه از اين روش استفاده نشده است تفاوت معناداري وجود دارد ؟

تعاريف نظري و عملياتي متغيرها

الف) بيش فعالي

تعريف نظري : اختلال بيش فعالي – كمبود توجه مجموعه اي از علايم است كه محدوديت ميدان توجه، كه به ضعف تمركز، رفتار خلق الساعه و بيش فعالي منجر مي‌شود (شريعت زاده 1377 ص 26).

اين اختلال با ميزان توجه كوتاه نامناسب ازنظر رشدي، با ويژگيهايي نامتناسب باسن بيش فعالي يا رفتار تكانشي يا هر دو مشخص است. براي برآوردن كردن ملاكهاي تشخيص اين اختلال بايدحداقل شش ماه دوام داشته باشد، درعملكرد اجتماعي وتحصيلي اختلال ايجاد كند و قبل از 7 سالگي روي دهد. (كاپلان، سادوك، گرب، به نقل از پورافكاري 1375 ص 387).

تعريف عملياتي :

منظور از بيش فعالي درپژوهش حاضر نمره‌ي بدست آمده از پرسشنامه كانرز مي‌باشد.

ب)شن بازي درماني

تعريف نظري: شن بازي درماني به تكنيك درماني گفته مي شود كه درآن درمانگر از درمانجو مي خواهد تا بااستفاده از عروسكها و اسباب بازيهاي كوچك و سمبليك دنياي خود را بصورت سمبليك در دنياي شن بسازد تا از آن طريق، به بررسي مشاهده اين تصاوير و گفتگو با آزمودنيها در مورد محتواي آنها بپردازد. نظريه پرداز اين تكنيك مارگارت رونفلد است كه دراين روش، درمانگر بدون هيچ تعبير و تفسيري به شيوه هاي غيركلامي و غير مستقيم به درمان مي پردازد، (به نقل از ربابه محمدي 1384 ص 15).

تعريف عملياتي :

منظور از شن بازي دراين تحقيق اجراي تكنيك توسط محقق است كه در آن از هر كدام از آزمودنيها خواسته شد تا با استفاده از اسباب بازيهاي كوچك و سمبوليك تصاويري را در سيني شن بسازد و سپس بعداز اتمام كارآزمودني، محقق درمورد محتوا و موضوع تصوير با آزمودني به گفتگو مي پردازد.

و...