فایل تحلیلی بر نقش کاربری های مذهبی در شکل گیری بافت های محله ای
دسته بندي :
کالاهای دیجیتال »
رشته جغرافیا (آموزش_و_پژوهش)
این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد
چکیده
کاربری مذهبی به شکل فزاینده ای سبب تجمع اجتماعات انسانی، حول یک مرکز مشخص می گردد. شهر رشت يکي از شهرهايي است که نياز به بررسي و تحليل کالبدي به واسطه وجود زیارتگاه دانای علی دارد. پژوهش حاضر بر آن است، با بررسي و تحليل نقش کاربری مذهبی، به شکل گیری، توسعه و بافت های محله ای شهر رشت و با مطالعه موردی زیارتگاه دانای علی بپردازد. هدف عمده پژوهش حاضر، تحلیل کاربری مذهبی در محله مورد مطالعه و تاثیر آن بر شکل گیری بافت محله ای می باشد. شهر رشت با ساخت دایره ای ،داراي فرمي شعاعي است، عوامل جغرافيايي (انساني و طبيعي)در توسعه کالبدي نقش موثري دارند اما نباید نقش کاربری مذهبی دانای علی را در شکل توسعه فضایی رشت نادیده گرفت.
روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است. در این پژوهش با بکارگیری مطالعه میدانی و اسنادی و با استفاده از بزارهایی چون پرسشنامه، مصاحبه و مباحثه و تهیه عکس و نقشه و بهره گیری از نتایج تکنیک سوات[1] به آزمون فرضیه های زیر بوده است:
موقعیت ارتباطی و مکانی زیارتگاه دانای علی تأثیر فراوانی در شکل گیری محله مورد مطالعه (محله چمارسرا) گذاشته، نقش مذهبی و زیارتی دانای علی، سبب توسعه فضایی محله چمارسرا شده و در نهایت به نظر می رسد، واکاوی نقش کاربری های مذهبی، از جمله زیارتگاه دانای علی به ارتقاء برنامه ریزی و مدیریت شهری رشت کمک می نماید.
نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشانگر آن است که موقعیت ارتباطی و مکانی زیارتگاه دانای علی در شکل گیری و گسترش محله چمارسرا تأثیر گذاشته و هم چنین نشانگر آن است که نقش مذهبی و زیارتی آن سبب توسعه فضایی محله چمارسرا شده است و کارکرد مذهبی سبب ارتقاء برنامه ریزی و مدیریت شهری شده است.
واژگان کلیدی: توسعه فضایی و کالبدی، کاربری مذهبی، بافت های محله ای، رشت، بقعه دانای علی.
فهرست مطالب
چکیده 1
مقدمه 3
کلیات تحقیق 5
فصل اول 5
1-1-بیان مسأله 6
1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق 8
1-3-اهداف تحقیق 8
1-4- سوالات و فرضیه های تحقیق 9
1-5- تعریف واژه ها و مفاهیم 9
فصل دوم مبانی نظری تحقیق 12
مقدمه 13
2-1- پیشینه تحقیق 14
2-2- مفاهیم محله 15
2-3- توسعه محله اي 18
2-4- تکوین محله 21
2-5- هويت محله 25
2-6- هويت بخشي محله اي 25
2-7- نحوه محله گزینی 27
2-8- اجزای محله 28
2-9- خصوصیات کالبدی محلات 30
2-10- ساختار كالبدي محله 33
2-11- جمعیت و محله 38
2-12- روابط و ترکیب اجتماعی محلات 39
2-13- شرايط اجتماعى و فيزيكى محله 40
2-14- مدیریت محله و ساختار آن در شهرها 41
2-15- مفاهيم و ارزشهاى موجود در محله هاى مسكونى سنتى ايران 42
2-16- ویژگی های محله های شهری در ایران 43
2-17- شهر ايرانى - اسلامى 44
2-18- مكان هاى زيارتى در شهرهاى ايران 45
2-19- موفولوژی محلات شهرهای اسلامی 46
2-20- جايگاه مساجد در ساختار اكولوژيك شهرهاي اسلامي 48
2-21- نقش مسجد در توسعه‌‌ي محله‌اي 49
2-22- جايگاه مسجد در ساختار فضايي و كالبدي شهر و محله‌اي 50
2-23- نقش مساجد در توسعه فضايي و كالبد شهري و محله‌اي 52
2-24- زیارتگاه در روند توسعه محلات شهری 53
2-25- شکل گیری فضاها و نواحی فرهنگی بر مبنای مذهب 54
2-26- کاربری مذهبی 56
2-27- اکولوژی مذهبی 56
2-28- کارکرد زیارتگاه ها 57
2-29- نظریه مذهبی به عنوان منشأ پیدایش شهر (شهر به عنوان عبادتگاه) 61
2-30- تحولات کالبدی – فضایی مراکز مذهبی 62
2-31- مکاتب جغرافیایی مذاهب 72
2-32- دیدگاه‌ها و نظریه های اساسی قابل مطالعه در تبیین کاربری اراضی و عملکرد های شهری 75
2-33- تکامل نظریه های محله 92
2-34- طبقه بندی کاربری‌های شهری 92
2-35-محله بندی شهری و نقش آن در جهت دهی به توسعه فضایی 94
فصل سوم روش شناسی تحقیق 96
3-1- روش تحقیق و مراحل انجام کار 97
3-2- جامعه آماری، نمونه و حجم آن 101
3-3- متغیر های تحقیق 102
3-4- محدوده مورد مطالعه و مقطع زمانی 102
3-5- اهمیت مدل در فرایند برنامه ریزی 102
3-6- مدل تحلیلی SWOT 103
فصل چهارم یافته های تحقیق 106
4-1- موقعیت جغرافیایی شهر رشت 107
4-2- محله چمارسرا (چومارسرا) 108
4-3-کاربری مذهبی موجود در رشت 112
4-4- زیارتگاه دانای علی به عنوان کاربری مذهبی موجود در محله چمارسرا 116
4-5- محله چمارسرا از نظر ساخت و بافت و علل توسعه فضایی 119
4-6-هویت شهری در محله چمارسرا عاملی در جهت توسعه فضایی و کالبدی 123
4-6- ویژگی های فضایی محله چمارسرا 125
4-7- شاخص های کالبدی 129
4-7-7- شاخص های خدماتی 137
4-7-17- شاخص های جمعیتی 153
4-7-23- شاخص های اجتماعی-اقتصادی 159
4-7-26- شاخص های زیست محیطی 164
فصل پنجم تحلیل فرضیه ها، نتیجه گیری وپیشنهادات 177
5-1- جمع بندی 178
5-2- آزمون فرضیه ها 180
5-3- نتیجه گیری 183
5-4- پیشنهادات 184
منابع 188
پیوست 197
Abstract 202
فهرست جداول
جدول شماره 2-1- انواع کاربری اراضی و زیر گروه‌های فعالیتی آنها بر مبنای ضوابط سازمان مدیریت و برنامه ریزی 93
جدول شماره3-1-تشخیص نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای مرتبط با موضوع 104
جدول شماره3-2- ماتریس تحلیلیSWOT و نحوه تعیین استراتژی ها 105
جدول شماره 4-1-سرانه و برآورد سطوح موردنیاز برای کارکردهای عمده شهری در محله چمارسرا، به روش های نوین کاربری پذیری قطعات شهری.........................................................................................................116
جدول شماره 4-7-1-موثرترین عوامل در شکل گیری و توسعه محله چمارسرا 130
جدول شماره 4-7-2- قدمت محله 131
جدول شماره 4-7-3- مدت ساکن بودن در محله 133
جدول شماره 4-7-4- عمر ساختمان های محله چمارسرا 134
جدول شماره 4-7-5- قدمت ابنیه 135
جدول شماره 4-7-6- میزان رعایت قوانین و مقررات شهرداری در احداث ساختمان ها و نمای محله 136
جدول شماره 4-8-1- وجود خدمات آموزشی در محله 137
جدول شماره 4-8-2- وجود خدمات بهداشتی در محله 137
جدول شماره 4-8-3- وجود خدمات تجاری در محله 138
جدول شماره 4-8-4- وجود خدمات اداری در محله 138
جدول شماره 4-8-5- وجود خدمات مذهبی در محله 139
جدول شماره 4-8-6-وجود فضای سبز در محله 139
جدول شماره 4-8-7- تعداد خدمات ورزشی در محله 139
جدول 4-8-8- میزان رضایت از خدمات محله 141
جدول شماره 4-8-9- حوزه نفوذ کاربری مذهبی دانای علی 143
جدول شماره 4-8-10- میزان رضایت ساکنین محله چمارسرای رشت از نحوه دسترسی به مرکز شهر 144
جدول شماره 4-8-11- میزان رضایت ساکنین از زندگی در محله چمارسرای رشت 145
جدول شماره 4-8-12- میزان ساخت و سازهای مطابق با ضوابط شهرسازی و برنامه های شهری در محله چمارسرای رشت 146
جدول شماره4-8-13- برخورداری مردم از زمین از طرف ارگان های دولتی 147
جدول شماره4-8-14- اجرای طرح و پروژه شهری در سطح محله در سال های اخیر از طرف شهرداری. .148
جدول شماره 4-8-15- میزان رضایت از اجرای پروژه ها 150
جدول شماره 4-8-16- گسترش محله بر اساس طرح ها و برنامه های شهرداری 151
جدول شماره 4-8-16- میزان رضایت از اجرای طرح ها و برنامه های شهرداری برای گسترش محله 152
جدول شماره 4-9-1- تعداد جمعیت هر واحد مسکونی 153
جدول شماره 4-9-2- تعداد اعضای خانواده 154
جدول شماره 4-9-3- گروه های سنی محله 155
جدول شماره 4-9-4- میزان تحصیلات 156
جدول شماره 4-9-5- وضعیت اشتغال خانوار ساکن 157
جدول شماره 4-9-6- گویش اغلب اعضای خانواده 158
جدول شماره 4-10-1- میزان درآمد ماهیانه ساکنین محله چمارسرا 159
جدول شماره 4-10-2- نقش عوامل مختلف در انتخاب مسکن ساکنین محله چمارسرا 161
جدول شماره 4-10-4- وجود واحد خرده فروشی و عمده فروشی بازارچه(میوه و تره بار) 162
جدول شماره 4-10-5- میزان رضایت از دسترسی به واحدهای خرده فروشی 162
جدول شماره 4-10-6-میزان نقش کارکرد زیارتی-مذهبی محله در کنار سایر بخش های مدیریتی شهر و در بهبود مدیریت شهری و ارتقاء مشارکت ساکنان 163
جدول شماره 4-10-7- میزان تأثیر کارکرد زیارتی-مذهبی محله در توسعه فضایی 164
جدول شماره 4-11- 1- جمع آوری زباله توسط شهرداری 165
جدول شماره4-11- 2- میزان رضایت از عملکرد شهرداری 166
جدول شماره 4-11- 3- اقدام شهرداری به تخلیه فاضلاب ها در طول سال 167
جدول شماره 4-11- 4- میزان رضایت از تخلیه فاضلاب ها توسط شهرداری 168
جدول شماره 4-11- 5- میزان اقدام شهرداری به حفظ و نگه داری محله از نظر بهداشتی 169
جدول شماره 4-11- 6- وجود جانوران موزی در محله چمارسرا 170
جدول شماره 4-11-7- میزان اقدام شهرداری به نظافت و جلوگیری از رشد حیوانات موزی 171
جدول شماره 4-11-8- میزان آلودگی آب به وسیله رودخانه 172
جدول شماره 4-11-9- وجود صنایع آلوده کننده در محله 173
جدول شماره 4-11-10-میزان نقش شهرداری در جلوگیری از احداث صنایع آلوده کننده در داخل محله 174
جدول شماره 4-12- مربوط به عوامل داخلی (نقاط قوت، ضعف) وعوامل خارجی (فرصت ها وتهدیدها) در محله چمارسرا..................................................................................................................................................176
فهرست نمودارها
نمودار شماره 4-7-1- موثرترین عوامل در شکل گیری و توسعه محله چمارسرا 130
نمودار شماره4-7-2- قدمت محله 131
نمودار شماره 4-7-3- مدت ساکن بودن در محله 133
نمودار شماره 4-7-4- مدت ساخت ساختمان 134
نمودار شماره 4-7-5- قدمت ابنیه 135
نمودار شماره 4-7-6- میزان رعایت قوانین و مقررات شهرداری در احداث ساختمان ها و نمای محله 136
نمودار شماره 4-8-9- حوزه نفوذ کاربری مذهبی دانای علی 143
نمودار شماره 4-8-10- میزان رضایت ساکنین محله چمارسرای رشت از نحوه دسترسی به مرکز شهر 144
نمودار شماره 4-8-11- میزان رضایت از زندگی در محله 145
نمودار شماره 4-8-12 میزان ساخت و سازهای مطابق با ضوابط شهرسازی و برنامه های شهری در محله چمارسرای رشت 147
نمودار شماره4-8-13- برخورداری مردم از زمین از طرف ارگان های دولتی 148
نمودار شماره 4-8-14- اجرای طرح و پروژه شهری در سطح محله در سال های اخیر از طرف شهرداری 149
نمودار شماره 4-8-15- میزان رضایت از اجرای پروژه ها 150
نمودار شماره 4-8-16- گسترش محله بر اساس طرح ها و برنامه های شهرداری 151
نمودار شماره 4-8-17- میزان رضایت از اجرای طرح ها و برنامه های شهرداری برای گسترش محله 153
نمودار شماره 4-9-1- تعداد جمعیت هر واحد مسکونی 154
نمودار شماره 4-9-2- تعداد اعضای خانواده 155
نمودار شماره 4-9-3- گروه های سنی محله 156
نمودار شماره 4-9-4- میزان تحصیلات 157
نمودار شماره 4-9-5- وضعیت اشتغال خانوار ساکن 158
نمودار شماره 4-9-6- گویش اغلب اعضای خانواده 159
نمودار شماره 4-10-1- میزان درآمد ماهیانه ساکنین محله چمارسرا 160
نمودار شماره 4-10-2- نقش عوامل مختلف در انتخاب مسکن ساکنین محله چمارسرا 161
نمودار شماره 4-10-6- میزان نقش کارکرد زیارتی-مذهبی محله در کنار سایر بخش های مدیریتی شهر و در بهبود مدیریت شهری و ارتقاء مشارکت ساکنان 163
نمودار شماره 4-10-7- میزان تأثیر کارکرد زیارتی-مذهبی محله در توسعه فضایی 164
نمودار شماره 4-11- 1- جمع آوری زباله توسط شهرداری 165
نمودار شماره 4-11- 2- میزان رضایت از عملکرد شهرداری 166
نمودار شماره 4-11- 3- اقدام شهرداری به تخلیه فاضلاب ها در طول سال 167
نمودار شماره 4-11- 4- میزان رضایت از تخلیه فاضلاب ها توسط شهرداری 168
نمودار شماره 4-11- 5- میزان اقدام شهرداری به حفظ و نگه داری محله از نظر بهداشتی...................................................169
نمودار شماره 4-11- 6- وجود جانوران موزی در محله..............................................................................................................171
نمودار شماره 4-11-7- میزان اقدام شهرداری به نظافت و جلوگیری از رشد حیوانات موزی...................................................171
نمودار شماره 4-11-8- میزان آلودگی آب به وسیله رودخانه......................................................................................................172
نمودار شماره 4-11-9- وجود صنایع آلوده کننده در محله.........................................................................................................174
نمودار شماره 4-11-10- میزان نقش شهرداری در جلوگیری از احداث صنایع آلوده کننده در داخل محله................................175
فهرست نقشه ها
نقشه شماره 4-1- موقعیت 109
نقشه4-2- تصویر رشت قبل از دوره صفویه 110
نقشه شماره 4-3- تصویر رشت در دوره صفویه 110
نقشه شماره 4-4- تصویر رشت در اوایل دوره قاجار 111
نقشه شماره 4-5- تصویر رشت در اواخر دوره قاجار 111
نقشه شماره 4-6- وضع موجود محله چمارسرا 112
نقشه شماره4-7- پراکنش و شعاع عملکردی کاربری مذهبی در سطح شهر 113
نقشه شماره4-8- محدودیت های حاصل از دسترسی ها(کاربری مذهبی) 114
نقشه شماره 4-6- جمعیت مراجعه کننده به عناصر و فضاهای خاص 117
نقشه شماره 4-7- محلات قدیمی رشت 121
نقشه شماره4-8- عناصر و فضاهای شاخص بافت قدیم 122
نقشه شماره 4-9- مراکز محله چمارسرا 122
فهرست عکس
عکس شماره 4-1- نمایی از بقعه دانای علی رشت در گذشته 117
عکس شماره 4-2- نمایی از بقعه دانای علی در زمان حال 118
عکس شماره 4-3- نمایی از بقعه دانای علی در مراسم تاسوعا و عاشورا 118
عکس شماره 4-4- قدمت محله 132
عکس شماره 4-5- احدث پروژه جدید در محله 149