مقدمه
ما از طریق تجارب زندگی اطلاعات زیادی دربارۀ خود کسب می کنیم و در هنگام رشد به تدریج آنهاتدریج آنها را ترکیب نموده سپس به صورت الگوهایی سازمان می دهیم و ادراکی از خود بدست می آوریم.
اگر فرد در جستجوگری و کنجکاوی خود از علل حوادث و پدیده ها و کشف اسرار و ابهامات
زندگی تصور ذهنی نادرستی انتخاب کند دچار ناراحتی های روانی و عدم تطابق اجتماعی میشود (آزاد،1372). افرادی که دیگران و محیط را مسئول موفقیت یا شکست خود می دانند(منبع کنترل بیرونی)
به مرور زمان دچاز خود پندارۀ منفیف احساس کهتری و ضعف اعتماد به نفس می شوند و در مهارت های اجتماعی ضعیف عمل می نمایند. در مقابل افرادی که خود را مسئول شکست ها یا موفقیت های خود می دانند (منبع کنترل درونی) اعتماد به نفس بیشتری داشته در مواجهه با رویدادهای زندگی دارای خود پندارۀ مثبت تری هستند(طباطبائی، 1376).
به طور کلی اگر افراد بین موفقیت ها و اعمال خود رابطۀ زیادی مشاهده ننمایند و شکست خود را به
فقدان توانایی خود نسبت دهند، تصور منفی ایجاد شده در آنان به گذشت زمان باعث احساس عدم
شایستگی می شود و این احساس باعث کاهش عملکرد گردیده، کاهش عملکرد باعث شکست مجدد می شود و این روند همین گونه ادامه می یابد.
تبیین این فرایند مهم انگیزشی در نظریه اسناد جای دارد و اهمیت پرداختن به آن در این است که
دست اندرکاران امور آموزشی در سطح دانشگاه از تأثیر مهم سبک های علی آگاه شوند و تلاش به عمل
آورند تا با برخورد مناسب و مطلوب از نسبت دادن های ناسازگار و معیوب دانشجویان که بر پیشرفت آنان مؤثر می باشد جلوگیری نمایند.
بیان مسأله
ورود به دانشگاه مقطعی بسیار حساس در زندگی نیروهای کارآمد و فعال جوان در هر کشوری است
و غالباً با تغییرات زیادی در روابط اجتماعی و انسانی آنها همراه می باشد. در کنار این تغییرات به انتظارها و نقش های جدیدی نیز باید اشاره کرد که همزمان با ورود به دانشگاه در دانشجویان شکل می گیرد.
قرار گرفتن در چینن شرایط غالباً با فشار و نگرانی توأم بوده و عملکرد و بازدهی افراد را تحت تأثیر قرار می دهد(رتک، 1990). اگرچه این مشکلات در اوایل وجود دارد معمولاً به آن دانشجویانی که در سال اول زندگی دانشجوئی تحت تأثیر فشار قرار گرفته بودند با گذشت زمان و به دست آوردن تجاربی
و آشنایی تدریجی با ضوابط دانشگاهی و دانشجوئی و سازگاری با شرایط پیش آمده، خود را به سطح بهنجار روانی می رسانند.
پژوهش های زیادی برای ارائه یک پاسخ واضح دربارۀ تأثیر شیوۀ اسناد علی بر عملکرد تحصیلی صورت گرفته است. این پژوهش ها چنین اظهار کرده اند که بین شیوه های اسناد علی و پیشرفت تحصیلی ارتباط معنی داری وجود دارد.
فرآیند مهمی که در بحث انگیزش از آن به عنوان اسناد یاد می شود، وظیفه بررسی این مهم را بر عهده گرفته است که افراد در مواجهه با مشکلات و موفقیت های زندگی چه علل و نسبتی را به کار برند تا تطابق اجتماعی و سازگاری روانی آنان افزایش یابد.
در این تحقیق سئوال مورد نظر ما این است که آیا بین سبک های اسناد علی درونی- بیرونی به عنوان یک پدیده شناختی با پیشرفت تحصیلی آنها ارتباط دارد؟
آیا بین منبع کنترل درونی و بیرونی دانشجویان سال اول(ترم اول) با دانشجویان سال آخر (ترم آخر) تفاوتی وجود دارد؟
اهمیت و ضرورت تحقیق
دانشجویان هر جامعه دسترنج معنوی و انسانی آن جامعه بوده و سازندگان فردای کشور خویشهستند. آنان از هوشمندترین و مستعدترین قشرهای هر جامعه بوده و آینده سازان هر کشور محسوب
می شوند. با شناخت بیشتر مسایل و ویژگی های روانی و نحوه سازگاری فردی، احتماعی دانشجویان
مطلوب تر می توانیم در رشد و شکوفایی و بهره گیری از این سرمایه ها در جهت خدمت به جامعه کمک گیریم. بدیهی است که توجه به مشکلات دانشجویان و کوشش در جهت حل آن بر کارآیی آنان در دانشگاه خواهد افزود(شفیع آبادی، 1374).
امروزه در بسیاری از تحقیقات، علاقه خاصی به بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی با سایر متغیرهای موجود در افراد پیدا شده است یکی از این ویژگی های شخصیتی، منبع کنترل می باشد.
منبع کنترل تأثیر مهمی بر رفتار افراد دارد اشخاص دارای منبع کنترل بیرونی که معتقدند رفتارها یا
مهارت های آنها در تقویت هایی که دریافت می کنند اثری ندارد در کوشش برای بهبود موقعیت خود فایده ای نمی بیند. آنان به امکان کنترل زندگی خود در زمان حال یا آینده باور چندانی ندارند. از سوی دیگر کسانی که دارای منبع کنترل درونی هستند معتقدند که کنترل کافی بر زندگی خود دارند و مطابق همین باور رفتار می کنند(کریمی، 1374، ص 207).
نظریه اسنادی مدعی است وقتی که افراد موفقیت های خود را به توانایی و کوشش نسبت می دهند (اسناد درونی) در آینده انتظار موفقیت خواهند داشت بنابراین دارای سطح عالی تری از انگیزش و
شایستگی خواهند بود. توانایی، از لحاظ انگیزش یک اسناد مناسب برای انتظار موفقیت در آینده است، زیرا ثابت بوده و احتمالاً در آینده نیز تداوم خواهد داشت. کوشش نیز بدین سبب از لحاظ انگیزش اسناد مناسبی است که فراگیر اگر بخواهند می تواند آن را تقویت کند.
وقتی افراد شکست را تجربه می کنند از لحاظ انگیزش، کوشش بهترین اسناد مناسب است. یعنی فراگیرانی که شکست های خود را به فقدان کوشش نسبت می دهند کسانی هستند که احتمالاً معتقدند شکست را می توان جبران کرد لذا در آینده موفق خواهند شد از آنجا که کوشش یک اسناد متغیر میباشد، فراگیرانی که
شکست های خود را به عدم کوشش اسناد می دهند احتمالاً چنین اعتقاد خواهند داشت که محکوم شکست های تکراری نیستند و از عهده تغییر موقعیت به نفع خود برمی آیند (اسپالدینگ، 1377).
هامر تأثیر نظرات استادان مختلف را روی عملکرد دانشجویان دوره لیسانس با مرکز کنترل درونی و
بیرونی مورد تحقیق قرار داد. نتایج او نشان می دهد که دانشجو با دارای مرکز کنترل بیرونی زمانی که
اساتید نظرات شخصی درباره آینده آنها ابراز کردند عملکرد بهتری داشتند، در حالی که دانشجویانی که دارای مرکز کنترل درونی بودند زمانی که هیچ نظر آشکاری درباره آنها وجود نداشت عملکرد بهتری
داشتند، هامر عقیده دارد که افراد با مرکز کنترل بیرونی از تأثیرات و القائات بیرونی خوشحال می شوند(باصری، نقل از غفوری، 1376).
اهمیت تربیتی این پژوهش در این هست که دست اندرکاران امور آموزشی، متخصصان تعلیم و تربیت، مشاوران و سایر مسئولان آموزشی با آگاهی از رابطه مهم مرکز کنترل (درونی و بیرونی) با
پیشرفت تحصیلی با اتخاذ تدابیری باورهای خود اثر بخشی دانشجویان را اعتلا بخشیده و به آنها کمک کند تا به سازگارانه ترین و از نظر تحصیلی مفیدترین نتایج ممکن دست یابند. پژوهشگران عقیده دارند که فراگیران علاقمند به کشف بازده تحصیلی خود می باشند آنها نه فقط درباره مقدار نمره حساس
هستند بلکه درباره علت این نمره خاص نیز دست به جستجو می زنند، جستجوگری در زمینه تحلیل اسنادی و واکنش های افراد در موقعیت های آموزشی از جایگاه مهمی برخوردار است.
اهداف تحقیق:
1- تعیین ارتباط بین مرکز کنترل با پیشرفت تحصیلی
2- مقایسه بین دانشجویان دختر و پسر از لحاظ مرکز کنترل
3- مقایسه بین مرکز کنترل دانشجویان سال و اول و سال آخر (رشته پیش دبستانی و دبستانی)
فرضیه های تحقیق:
1- بین منبع کنترل و پیشرفت تحصیلی دانشجویان سال اول رابطه معناداری وجود دارد.
2- بین منبع کنترل و پیشرفت تحصیلی دانشجویان سال آخر رابطه معناداری وجود دارد.
3- بین منبع کنترل دانشجویان دختر سال اول و سال آخر تفاوت وجود دارد.
4- بین منبع کنترل دانشجویان دختر سال اول و سال آخر تفاوت معناداری وجود دارد.
5- بین منبع کنترل دانشجویان پسر سال اول و سال آخر تفاوت وجود دارد.
تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
الف: تعریف مفهومی و عملیاتی مرکز کنترل
مرکز کنترل به درونی یا بیرونی بودن عللی اشاره دارد که مردم برای نتایج عملکرد خود ذکر می کند(طباطبائی).